Οι ζωές των άλλων: Ο καιρός των τσιγγάνων

Το Δημήτρη και τον Χρήστο τους συνάντησα  στην ΜΚΟ Αντιγόνη (www.antigone.gr) στα πλαίσια του προγράμματος “Youth is Tolerance”. Τους  έκανα το μάθημα σεναρίου και η πρώτη προσπάθεια να κάνουν μια ταινία μόνοι τους ήταν η λήψη μιας συζήτησης που είχαμε στην αίθουσα σε μορφή ντοκουμέντου χωρίς πολύ μοντάζ και περικοπές το οποίο και ανέβηκε στο Youtube και έχει τον  τίτλο Aroma. To πρόγραμμα   συνεχίζεται για όλο το 2014 με μεγάλη επιτυχία. Τα παιδιά είναι 16 ετών, βιώνουν τον ρατσισμό  και το περιθώριο καθημερινά ακόμα και σήμερα εν έτη 2014 όταν κάποιοι με τις δηλώσεις τους υπονοούν ότι οι Ρομά δεν είναι κάν άνθρωποι.  Παρ  όλα αυτά δεν το βάζουν ποτέ κάτω προσπαθούν να είναι πάντα περήφανοι χαμογελαστοί με καθαρό βλέμμα και την σιγουριά πως στο τέλος ότι και να γίνει θα τα καταφέρουν

.

Συνέντευξη: Γιώργος Τσιτιρίδης

Εικόνες: Ελένη Βράκα

Σχολείο πάτε απ όσο ξέρω τι τάξη είστε παιδία;

Δημήτρης Εγώ θα πάω Δευτέρα Λυκείου. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι είμαστε έξι παιδία στο σχολείο διότι οι περισσότεροι θέλανε να ακολουθήσουν άλλη κατεύθυνση και πήγαν σε ΕΠΑΛ, ενώ εμείς στο Δενδροπόταμο έχουμε μόνο Γενικό λύκειο. Χτίζεται τώρα και ένα άλλο σχολείο ούτε ξέρουμε ποιος θα μπει εκεί πότε θα είναι έτοιμο.

Πολλά Ρομά παιδία δεν πάνε σχολείο γιατί;

Δημήτρης Oι  περισσότεροι γιατί δουλεύουνε στις λαϊκές με τους δικούς τους πάνε και βοηθάνε. Τα κορίτσια παντρεύονται νωρίς οπότε το σταματάνε το σχολείο. Έχουμε μια κοπέλα είναι μόνο 13 ετών τις προάλλες την είδα με φουσκωμένη κοιλιά είναι έγκυος.

Χρήστος Εγώ θέλω να περάσω γυμναστική ακαδημία και ας έχω χάσει δυο χρονιές γιατί δούλευα και δεν προλάβαινα. Φέτος πέρασα και θα πάω πρώτη λυκείου. Μπορούν όλοι να σταματήσουν το σχολείο από μικροί,είναι το μόνο εύκολο δουλεύουν και έχουν πάντα λεφτά και γλυκαίνονται. Αλλά κάποιοι  επιλέγουν το σχολείο, είναι λίγοι, όπως είπε ο Δημήτρης είναι μόνο 6 παιδία φέτος στη τάξη του. 

Αυτό αλλάζει, θα αρχίσει να αλλάζει πιστεύεις; 

Χρήστος Αλλάζει , αλλά σιγά σιγά ας πούμε για παράδειγμα εμείς τα παιδιά μας θα τα στείλουμε σχολείο και θα τα ενθαρρύνουμε να πάνε γιατί εμείς πήγαμε και έχουμε τις βασικές γνώσεις άρα αυτό θα αλλάξει αφού εμείς είμαστε το μέλλον

Δημήτρης Είχα  μια συμμαθήτρια πέρσι το μοναδικό κορίτσι σε 10 αγόρια και αυτή αρραβωνιάστηκε με ένα παιδί 16 ετών περιμένει δίδυμα ήταν από τις πολύ καλές μαθήτριες θα ξαναέρθει λέει αλλά δεν το νομίζω.

 

Γιατί παντρεύεστε τόσο νωρίς; 

Χρήστος  Έχουμε σαν έθιμο τα κορίτσια που θα πάρουμε να είναι παρθένες. Αν είναι μεγάλη που ξέρεις τι έχει κάνει και με ποιόν έχει πάει. Στα 13 είναι ο πρώτος έρωτας τα πρώτα σκιρτήματα τα κορίτσια ερωτεύονται για πρώτη φορά και νομίζουν ότι αυτός είναι ο ένας και μοναδικός. Βλέπουν και τους γονείς ότι έχουν κάνει το ίδιο. Στα δυο πρώτα χρόνια συνήθως φαίνεται αν θα συνεχίσουν η θα χωρίσουν. Είναι και τα προξενιά πολύ διαδεδομένα σε εμάς και προσπαθούν να το κάνουν όσο πιο νωρίς γίνεται για να είναι παρθένα η κοπέλα. 

Τι θα πει πρέπει να είναι παρθένα αν δεν είναι τι γίνεται δηλαδή; 

Δημήτρης Ντροπιάζεται και ντροπιάζει την οικογένεια της. Έτσι είναι το έθιμο. Είναι λίγο άσχημο. Μπορεί να κοροϊδεύουν τον άντρα της. Όλα μαθαίνονται γρήγορα είμαστε μικρή κοινωνία.

Χρηστός Μια κοπέλα αν λείψει 12 ώρες από το σπίτι θα πει ότι έχει κλεφτεί και το μαθαίνουν όλοι. Πρέπει να πει με ποιον έφυγε και που πήγε και αυτός μετά να την πάρει αν δεν το κάνει θεωρείτε κάτι σαν πουτάνα. 

Δύσκολο να είσαι γυναίκα Ρομά δηλαδή. 

Δημήτρης Δεν ξέρουν κάτι άλλο αυτό έχουν μάθει να παντρεύονται μικρές να κάνουν παιδία και δεν θέλουν κάτι άλλο είναι θέμα συνήθειας μετά. 

Με μη Ρομά παντρεύεστε; 

Χρήστος Ναι αλλά όχι πολύ συχνά τις περισσότερες φορές δεν θέλουν γιατί φοβούνται μήπως δεν είναι παρθένες.

 

Τι διαφορά έχει ο Δενδροπόταμος από άλλες περιοχές ;

Χρήστος Ναρκωτικά ναρκώτικα ναρκωτικά. Γενικά ότι θέλεις και ψάχνεις θα το βρεις σε εμάς και μπορείς να το αγοράσεις. Επίσης έχουμε πολύ καλές σχέσεις μεταξύ μας στηρίζουμε ο ένας τον άλλο. Είμαστε σχεδόν αγαπημένοι τα πάμε καλά. Αν γίνει κάτι  τρέχουμε.

Δημήτρης Είμαστε φιλόξενοι κάνουμε τραπέζια τρώμε περιποιούμαστε τους άλλους.

Πως βρεθήκατε να ζείτε εδώ την ιστορία σας την ξέρετε; 

Χρήστος Στο Δεδροπόταμο είχε παλιά το ποτάμι και πολλά δέντρα μέσα στα χωράφια. Ο καθένας λοιπόν που ήρθε εκεί κρατούσε το χώρο που ήθελε έλεγε αυτό είναι δικό μου και έχτιζε μια παράγκα. Οι δικοί μας είναι Ρομά πρόσφυγες από Κωνσταντινούπολη όπως και πάρα πολλές φυλές τσιγγάνων. Ε σιγά σιγά αυτοί που πήγανε κάνανε οικογένειες επεκτάθηκαν και μετά μπήκαν εντός σχεδίου και κάνανε τα σπίτια τους. Έχει βέβαια εκτός και από Ρομά και Έλληνες που μένουνε από παλιά εκεί.

Δημήτρης Μην λες έλληνες και εσύ Έλληνας δεν είσαι;

Χρήστος Προσβάλλεσαι αδελφέ; (γέλια). Είμαστε άλλη  φυλή γ αυτό λέω αυτοί είναι Έλληνες. Έχει και μερικές  οικογένειες Γεωργιανών και Ρώσων μένουν πιο κοντά στα ΚΤΕΛ  στην κάτω γειτονία που λέμε εμείς. Λίγο πιο έξω. Δεν έχουμε καμία σχέση και επαφή μ αυτούς με τα παιδία τους όμως μιλάμε και κάνουμε παρέα οι οικογένειες τους δεν εμφανίζονται. 

 

Η κρίση σας άγγιξε; 

Χρήστος Φυσικά κάποτε από τις λαϊκές βγάζανε λεφτά είχε πολύ καλό μεροκάματο και τώρα δεν έχει. Ακόμα και στην παρανομία έχει κρίση, ο άλλος θα πάει να πάει το φθηνό χασίσι αγνώστου προελεύσεως όχι το ποιοτικό. 

Με τόσες δυσκολίες όμως παιδιά γιατί κάνετε τόσα πολλά; 

Χρήστος Γιατί είναι χαρά τα πολλά παιδιά. Δεν είναι μόνο που μας αρέσει πολύ η διαδικασία είναι ωραία και να έχεις πολλά παιδία. Εγώ ήμουν μοναχοπαίδι η μάνα μου χώρισε τον πατέρα μου για 3 χρόνια τον μάζεψε μετά μόνο για να κάνει άλλα 3 παιδία γιατί δεν ήταν ωραίο που ήμουν μόνος και μετά τον ξαναχώρισε δεν έχω  καμία σχέση μαζί του δεν έχω πατέρα δεν υπάρχει για μένα. 

Θα κάνετε πολλά παιδιά; 

Δημήτρης Δεν ξέρω

Χρήστος Θέλω να κάνω 4-5 να τα φωνάζω να με τρελαίνουν να με τυραννάνε αυτή η γλυκιά τυραννία η χαρά. Να είσαι άρρωστος και να σ αγκαλιάζει το παιδί σου και να σου λέει μπαμπά τι έχεις το ένα αδελφάκι να προσέχει το άλλο. 

Χρήστο γιατί σε φωνάζουνε  Φωκά;

Χρηστος Έχουμε και εμείς τα παρατσούκλια μας ανάλογα την ιστορία και την προσωπικότητα η από κάτι που θα έχει πει κάποιος και έμεινε. Εμένα ο παππούς μου από το από το μαγαζί Φωκάς με φώναζε έτσι και έμεινε.  Έχουμε ένα παιδί που έτρωγε κορνέτο τον λέμε ο Κορνέτος. Τη μαμά μου την φωνάζουν Νινί την μητέρα του Δημήτρη Κλωσίνα όμως οι μεγάλοι δεν μας λένε γιατί και από πού βγαίνουν μόνο τα δικά μας ξέρουμε.

Δημήτρης Επίσης να σου πω για  τα επίθετα στο Δενδροπόταμο το πιο γνωστό είναι το Σιανγκούρι είναι 150 άτομα με το ίδιο επίθετο και όχι μόνο Θεσσαλονίκη. Οι μεγαλύτεροι βέβαια φάρα είναι οι Βιλανάκιδες και οι Μποτίδης αυτοί είναι διασκορπισμένοι Αθήνα Θεσσαλονίκη Λάρισα τους βρίσκεις  παντού και έχουν και πολλά λεφτά και δύναμη. 

Έναν μη Ρομά στο Δεδροπόταμο πως θα αντιμετωπιζόταν;

Δημήτρης Το πιο πιθανό είναι να σε ρωτήσει τι θέλεις τι ήρθες να αγοράσεις τι ψάχνεις γιατί οι περισσότεροι μη Ρομά θα έρθουν για να πάρουν κάτι από εμάς  και για κανένα άλλο λόγο. Αν σε δούνε με εμάς δεν θα δώσουν καμία σημασία.  Αν πεις ότι ήρθες γιατί ψάχνεις κάποιον η κάτι αμέσως θα σε εξυπηρετήσουν θα σε βοηθήσουν.  Να είσαι καλός με το χαμόγελο και θα σου συμπεριφερθούν καλά.

Χρήστος Εσύ δεν έχεις έρθει και μας είπες ότι ήταν μια από τις πιο όμορφες εμπειρίες σου; Εσύ  πες μας λοιπόν για την αντιμετώπιση των κατοίκων.

Γιώργος Αντί να σου κάνω εγώ θα μου κάνεις εσύ συνέντευξη;

Χρήστος Ναι σε παρακαλώ.

Γιώργος Ήταν πολύ ωραία περάσαμε καλά ήταν όλοι πολλοί φιλόξενοι βγήκανε στο δρόμο μας ανοίξανε τα σπίτια τους.

Χρήστος Έτσι είμαστε έλα στο σπίτι μας να φας να πιείς να κάτσεις μετά να πάμε στου Δημήτρη για καφέ. Είπα στην μαμά μου ότι είσαι καλό παιδί και λέει φέρτον 

.

Νιώθετε ότι ο κόσμος σας βλέπει διαφορετικά;

Δημήτρης Nαι πολύ. Είχαμε πάει μια μέρα βόλτα σε ένα χωριό κοντά Θεσσαλονίκη και όταν μας ρώτησαν από πού είστε είπαμε ότι είμαστε από Δενδροπόταμο φοβηθήκαμε λέμε τι θα γίνει τώρα μην γίνει καμία φασαρία και αυτοί αμέσως μας πλησίασαν φιλικά  και μας λένε ναρκωτικά έχετε; Λέμε όχι και απογοητεύτηκαν λένε τότε τι είστε από Δενδροπόταμο.

Χρήστος Έχουν την εικόνα για εμάς ότι αφού είμαστε από Δενδροπόταμο η θα πουλάμε ναρκωτικά η θα κλέβουμε η θα δουλεύουμε σε λαϊκές δεν ισχύει όμως για όλους και πάντα αυτό.

Δημήτρης Επίσης οι περισσότεροι δεν ξέρουνε  ότι είμαστε χωρισμένοι σε πολλές φυλές με διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Χρήστος Είναι 7 οι γνήσιες φυλές οι άλλες είναι πολύ σπαστές και μπασταρδεμένες. Και τις 7 δεν τις ξέρω οι μεγάλες είναι οι Αλίορα Φιτζίρια Χαντούρια. Τα Αλίορα που ανήκουμε και εμείς με το Δημήτρη  παλιά ζούσαν από τα πανηγύρια, τις λαϊκές μετά ήρθε ένας και είπε για το χασίσι γιατί δεν φυτεύουμε  έτσι και αλλιώς πίνανε και οι γιαγιάδες και οι προπαπούδες το θεωρούσαν φάρμακο οπότε λένε ας μπούμε και στην διαδικασία να το πουλάμε. Μόνο αυτό όμως ποτέ άλλα ναρκωτικά που σκοτώνουν τον κόσμο. Τα Φιτζίρια πουλάνε ότι θέλεις τα πάντα είναι οικονομικά πιο ευκατάστατοι έχουνε μάθει στα λούσα και στην πολυτέλεια συνήθως η μεγαλύτερη μερίδα δεν πάει σχολείο και πολύ συχνά τους πιάνουν για πολλά παράνομα. Τα Χαντούρια είναι αυτοί που ζούνε από τα σίδερα οι σιδεράδες που λέμε χαλκό ότι βρούνε.

Δημήτρης Οι διαφορές είναι στα επαγγέλματα, στη διαπαιδαγώγηση στο πως μεγαλώνουν τα παιδία τους και επίσης στα ήθη και τα έθιμα κοινωνικά και θρησκευτικά που έχουμε διαφορές και λίγο στη γλώσσα.

Χρήστος Η κοινωνία δεν μπορεί να καταλάβει τις διαφορές όλους Ρομά τους λέει και θεωρεί ότι όλοι είναι  ίδιοι αλλά δεν είναι έτσι.

Δημήτρης Οι Φιτζίρα έχουν ας πούμε μια κούκλα τη Μπούφο στην οποία πιστεύουν της κάνουν τάματα την ντύνουν την παντρεύουν. Πάνε στη κούκλα και λένε να βγει το παιδί μου από τη φυλακή  να γίνει καλά ή  το ένα το άλλο και αν γίνει αυτό γίνονται γλέντια τα τάματα φυσικά και σ αυτούς αυτό σιγα σιγά σταματάει. Από την μία έχουν την κούκλα που είναι ειδωλολατρικό αλλά επίσης πιστεύουν πάρα πολύ στον Ταξιάρχη.

Χρηστός Εμείς είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι έχουμε και εμείς τα έθιμα μας. Έχουμε το Εντερλέζι την γιορτή του Αγίου Γεωργίου παλιότερα λέγαμε ότι είναι η  γιορτή της άνοιξης. Σφάζουμε αρνιά έχει φαγητό ποτό γλέντι παλιά μπαίνανε στο ποτάμι και φέρνανε το ποταμίσιο νερό  όπως στην ταινία του Κουστουρίτσα στο ποτάμι που τραγουδούσαν θυμάσαι και λέγανε εντερλέζι εντερλέζι. 

 

Την γλώσσα πως την μαθαίνετε;

Δημήτρης Μέσα από το σπίτι δεν διδάσκεται δεν την έχουμε κάπου γραμμένη απλά την κληρονομείς και μαθαίνεις να την μιλάς.

Χρήστος Μια ιστορία λέει ότι σε ένα καραβάνι γράφτηκε η γλώσσα μας στα φύλλα ενός μαρουλιού αυτό το καραβάνι μεγάλωνε αυτοί κάνανε παιδία και το κάθε παιδί έπαιρνε και ένα μαρουλόφυλλο και έκανε το δικό του καραβάνι και  έφευγε γ αυτό και η γλώσσα και οι φυλές διασκορπίστηκαν παντού και υπάρχουμε παντού στο κόσμο. Από παλιά ταξιδεύαμε γ αυτό και η σημαία μας έχει μια ρόδα στη μέση, κάτω καφέ  που είναι η γη πάνω μπλε ο  ουρανός.

Έχετε σημαία αλλά όχι κράτος;

Και ύμνο έχουμε. Η ιστορία λέει ότι το τελευταίο καρφί που θα κάρφωνε το Χριστό το έκλεψε ένας τσιγγάνος γ αυτό και η Παναγία μας αγαπάει αλλά μετά πήγες ένας άλλος που δεν πίστευε στο Χριστό και κάρφωσε το καρφί και η παναγία τον καταράστηκε να μην έχει πατρίδα. 

Δημήτρης Λένε ότι είμαστε από την Ινδία άλλοι από Αίγυπτο

.

Τα κύρια έθιμα σας ποια είναι;

Δημήτρης Tο σεντόνι που είναι παλιό βέβαια στην δική μας φυλή δεν το κάνουν τα Φιτζίρια ακόμα το κρατάνε ότι πρέπει να βγάλεις το σεντόνι της παρθένας μετά το γάμο έξω να το δούνε.

Χρήστος Στην παρθενία δεν βγαίνει πάντα αίμα και μαλώνανε οι φάρες μεταξύ τους πηγαίνανε και ψάχνανε να δουν αν είναι εντάξει το κορίτσι να πάρουν βεβαίωση και αν ήταν ιατρικό το θέμα σφάζανε κανένα περιστέρι  κόβανε το δάχτυλο. 3 μέρες γλέντι κάνουμε στους γάμους την πρώτη μέρα πετάμε τριαντάφυλλα  είμαστε πολύ έξω καρδιά τραπέζι μουσική τα βαφτίσια και  ο γάμος είναι πολύ εντυπωσιακά πετάνε αμερικάνικα δολάρια βγάζουν τα χρυσαφικά που είναι κειμήλια πάρα πολύ παλιά λένε 10 λίρες ο τάδε περιδέραιο  από Αραβία για τη νύφη, πάνε από γενιά σε γενιά τα χρυσά ότι και να γίνει και να πεινάς τα χρυσά δεν τα πουλάς ποτέ.

Τι άλλα όνειρα έχετε; 

Χρήστος Ταξίδια σε όλη την Ελλάδα και μετά σε όλο το κόσμο να μην έχω σπίτι μόνο να ταξιδεύω να έχω λεφτά και να κάνω μόνο ταξίδια Λας Βέγκας να δω αυτά τα μεγάλα κτίρια στην Νέα Υόρκη να ανέβω επάνω στην ταράτσα και να χαζέψω τον κόσμο.

Δημήτρης Να δούμε πως ζούνε οι άλλοι λαοί τα ήθη τα έθιμα θέλω να γνωρίσω άλλες κουλτούρες. 

Τι είναι να είσαι Ρομά; 

Δημήτρης Κουλτούρα έθιμα καταπίεση ρατσισμός

Χρήστος Είμαστε μικρή κοινωνία όλοι ξέρουν για όλους , ο κόσμος έχει στερεοτυπικές απόψεις για εμάς να αυτός είναι από Δεδροπόταμο γύφτος  κλέβει πουλάει ναρκωτικά.

Δημήτρης Όλα μου τα ξαδέλφια έχουν βγάλει λύκειο η ξαδέλφη μου πανεπιστήμιο τα πράγματα αλλάζουν. Αλλά παρ όλα αυτά θα δεις ας πούμε να πιάνουν ένα Ρομά για ναρκωτικά και να γίνεται χαμός και μετά έναν διάσημο πχ δικηγόρο με τεράστιες ποσότητες όχι χασίς αλλά κόκα και να βγαίνει. 

Αν δεν καταλάβουν ότι είστε Ρομα το λέτε; 

Χρήστος Σε κάποιον που ξέρουμε καλά που δεν είναι ρατσιστής και τον εμπιστευόμαστε.

Δημήτρης Κάποιοι το καταβαίνουν αμέσως. 

Αν μπορούσατε να διαλέξετε να είστε Ρομά η μη Ρομά τι θα διαλέγατε;

Δημήτρης  Είναι ωραίο να είσαι Ρομά είσαι ξεχωριστός έχεις τι δική σου διάλεκτο τα έθιμα είμαστε περήφανοι που είμαστε Ρομά.

Χρήστος Αν ήταν να μην ήμουν Ρομά θα ήθελα να είμαι Έλληνας έχετε ιστορία ξέρετε την καταγωγή σας έχετε τον Πλάτωνα τον Αριστοτέλη τον Περικλή έξω κάνουν αρχαία ελληνικά είναι πολύ ωραίο να είσαι Έλληνας. 

Δεν νιώθετε έλληνες;

Δημήτρης  Εδώ μεγαλώσαμε εδώ  γεννηθήκαμε αυτή τη γλώσσα μιλάμε.

Χρήστος Εδώ θα πάμε στρατό αλλά μας ενοχλούν οι προκαταλήψεις

.

Θα ήταν πιο εύκολα για εσάς να είσαστε μη Ρομά ;

Δημήτρης Θα ήμασταν πιο άνετοι σίγουρα.

Χρήστος Αυτά που μάθαμε όμως σαν Ρομά ήταν ένα μεγάλο μάθημα ζωής ξέρουμε πολλά πράγματα περάσαμε δυσκολίες ς έχουμε δει πολλά έχουμε  ζήσει την αδικία τον ρατσισμό μπορούμε να καταλάβουμε πιο πολλά. 

Το  ιντερνέτ σας βοήθησε πιστεύεις;  

Χρήστος Πολύ,  κάποιοι για να μπορούν να μπαίνουν μάθανε να διαβάζουν και να γράφουν και να επικοινωνούν μεγάλο όφελος πιστεύω. 

Πιστεύετε ότι μπορείτε να αλλάξετε τα πράγματα; 

Χρήστος Ναι θα τα αλλάξουμε θέλουμε όμως να κρατήσουμε τα έθιμα και τις παραδόσεις αυτά είναι η ταυτότητα μας χωρίς αυτά δεν υπάρχουν Ρομα θα χαθούνε.

Δημήτρης Αυτοί είμαστε αυτό δεν αλλάζει απλά να ανεβεί το βιοτικό επίπεδο και η μόρφωση μας η διαπαιδαγώγηση η κοινωνική μας αναγνώριση 

Την ταινία Aroma μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ

https://www.youtube.com/watch?v=GzmsFeSKnGs

Πρώτη δημοσίευση http://parallaximag.gr/parallax-view/oi-zoes-ton-allon-o-kairos-ton-tsigganon