Την Δήμητρα Κογκίδου είχα να την τύχη να την γνωρίσω στα 18, στο ξεκίνημα της δικής μου προσπάθειας για ακτιβισμό και κινηματική δράση μέσα από τη Σύμπραξη για το Κοινωνικό Φύλο. Στάθηκε πηγή έμπνευσης για όλους και όλες μας σε πολλά θέματα και συνεχίζει να προσφέρει πάντα αυτό το κάτι που λείπει από την πόλη και να ανοίγει νέους δρόμους. Αποφασίσαμε να κάνουμε μια κουβέντα με αφορμή το νέο της βιβλίο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΡΟΖ ΚΑΙ ΤΟ ΓΑΛΑΖΙΟ - Όλα τα παιχνίδια για όλα τα παιδιά» το οποίο κυκλοφορεί από της εκδόσεις Επίκεντρο

του Γ.Τσιτιριδη

Πες μου λίγα λόγια για σένα

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη. Το Διοικητήριο, η πλατεία Αριστοτέλους, το Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων στη Καρόλου Ντηλ και τα νεανικά στέκια του κέντρου ήταν οι χώροι που καθόρισαν τις διαδρομές μου στην παιδική και εφηβική ηλικία. Είχα την τύχη στη συνέχεια να ζήσω μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και γόνιμες φάσεις της ζωής μου κατά τη διάρκεια του ιστορικού κύκλου της μεταπολίτευσης στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Σπουδές, πρόσωπα, παρέες, εμπειρίες και γεγονότα εκείνης της εποχής με σημάδεψαν. Άλλαξαν πολλά στη πόλη, όπως και σε μένα όλα αυτά τα χρόνια. Μετά από μια ολιγόχρονη εργασιακή θητεία στο Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής βρέθηκα στο νεοσύστατο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ –στο οποίο είμαι μέχρι σήμερα. Πέρα από το διδακτικό έργο, είχα στη συνέχεια και διοικητικές θέσεις όπως, Κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής στο ΑΠΘ, Διευθύντρια του Μεταπτυχιακού, πρόεδρος της Συνόδου των Προέδρων και Κοσμητόρων των Παιδαγωγικών Τμημάτων στην Ελλάδα κ.ά. Σήμερα είμαι πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ. Σε γενικές γραμμές, όλα αυτά τα χρόνια, τα ενδιαφέροντά μου επικεντρώθηκαν σε θέματα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, οικογενειών και πολιτικών για τις οικογένειες (με έμφαση στις μονογονεϊκές και ομογονεϊκές), καθώς και στις σπουδές φύλου (με έμφαση σε θέματα αντισεξιστικής εκπαίδευσης, ταυτοτήτων φύλου και διακρίσεων, έμφυλης βίας και ομοφοβίας στην εκπαίδευση). Πολύ πρόσφατα προστέθηκε και ο έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών.

Πότε και πως ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με θέματα φύλου στο πανεπιστήμιο;

Διδάσκω μαθήματα φύλου στο πανεπιστήμιο από το 1986 έως σήμερα. Αυτό το ακαδημαϊκό έτος διδάσκω επιπλέον ένα νέο μάθημα ‘’Φύλο και Παιχνίδι’’ και είμαι υπεύθυνη ενός διατμηματικού μαθήματος ‘’Εισαγωγή στις Σπουδές Φύλου’’ που διοργανώνουμε ως Επιτροπή Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ. Είχα την τύχη να ενταχθώ στο νεοσύστατο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (Π.Τ.Δ.Ε.) στο ΑΠΘ που από την έναρξη της λειτουργίας του το 1986 στις καινοτομίες του εντάσσονταν η αντισεξιστική (και η αντιρατσιστική) εκπαίδευση ως υποχρεωτικό γνωστικό αντικείμενο στο πρόγραμμα σπουδών του στο πλαίσιο του οποίου προσφέρθηκαν διάφορα μαθήματα, η προώθηση της φεμινιστικής επιστημονικής προσέγγισης στο πλαίσιο αρκετών γνωστικών αντικειμένων, η προκήρυξη της πρώτης θέσης ειδικού επιστήμονα για «γυναικείες σπουδές – μη σεξιστική αγωγή» σε ελληνικό πανεπιστήμιο κ.ά.

Σε όλα αυτά τα χρόνια, εκτός από τη διδασκαλία μαθημάτων φύλου στο τμήμα μου, συμμετείχα με πολλούς τρόπους στην προώθηση των σπουδών φύλου και ισότητας στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Η ενασχόλησή μου με τα ζητήματα φύλου ήταν και στο επίπεδο της έρευνας. Έχω, επίσης, εποπτεύσει διδακτορικές διατριβές και μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες σε θέματα φύλου, έχω διοργανώσει σχετικές ημερίδες, συνέδρια, καμπάνιες, έχω συμμετάσχει στη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για θέματα φύλου και ισότητας, ήμουν εκπαιδεύτρια σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα σε θέματα φύλου, συμμετείχα σε συνδιασκέψεις εμπειρογνωμόνων, σε ντοκιμαντέρ κ.ά.

Η ιδέα να γραφτεί το βιβλίο και να ασχοληθείς ειδικά με αυτό το θέμα πως προέκυψε;

Θυμάμαι ότι όταν εγώ ήμουν μικρή έπαιζα και με Lego καθώς ήταν παιχνίδι για αγόρια και κορίτσια, ούτε όλα τα παιχνίδια μου ήταν ροζ. Υπάρχει μια διαφορά με τα παιχνίδια της τότε εποχής. Πάρα πολλά δημοφιλή παιχνίδια για κορίτσια έχουν υποστεί με τα χρόνια αλλαγές και κυρίως έχει αλλάξει η εμφάνιση των γυναικείων χαρακτήρων που έγιναν πιο σέξι, ροζ και λαμπερές δίνοντας το μήνυμα ότι η εμφάνιση κυρίως μετράει. Παλαιότερα οι γυναικείες αυτές φιγούρες ήταν πιο αθώες και με σωματότυπο πιο κοντά στο φυσιολογικό, ενώ τώρα είναι πιο αδύνατες, με μακρύτερα πόδια και περισσότερο make-up.

Θα υποθέταμε ότι στον 21^ο αιώνα τα παιχνίδια θα ήταν περισσότερο ανδρόγυνα με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον τομέα της ισότητας των φύλων, αλλά μια βόλτα στα τμήματα παιχνιδιών μας εκπλήσσει καθώς πολύ συχνά τα παιχνίδια παρουσιάζονται ως κατάλληλα ‘’για αγόρια’’ ή ‘’για κορίτσια’’, πωλούνται σε διαφορετικά τμήματα ή και ορόφους, έχουν διαφορετικό περιτύλιγμα και χρώμα, διαφορετικές απεικονίσεις και λεζάντες. Η βιομηχανία παιχνιδιών άρχισε να στηρίζεται περισσότερο στην κατάτμηση της αγοράς με βάση το φύλο καθώς έτσι μπορεί να πουλήσει σε μια οικογένεια δύο διαφορετικές εκδοχές ενός παιχνιδιού, ή τελείως διαφορετικά παιχνίδια για το αγόρι και το κορίτσι. Αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι μερικά παιχνίδια είναι κυρίως για αγόρια, μερικά κυρίως για κορίτσια και μερικά τελείως απαγορευμένα για κάποιο φύλο. Αυτό ήταν και το κίνητρό μου για να αρχίσω πριν από 2 χρόνια περίπου τη διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος μιας και για χρόνια ασχολούμαι με ζητήματα φύλου.

Να σκιαγραφήσω περιληπτικά το ζήτημα του εμφυλου μάρκετινγκ των παιχνιδιών. Τα παιδιά μαθαίνουν με πολλούς τρόπους ποια παιχνίδια είναι κατάλληλα για το φύλο τους. Ένας από αυτούς είναι η συσκευασία του παιχνιδιού, η τοποθέτησή του στα σημεία πώλησης και η διαφήμιση. Το έμφυλο μάρκετινγκ παιχνιδιών ενισχύει τα έμφυλα στερεότυπα. Αυτή η επιλογή μπορεί να είναι επικερδής για τις επιχειρήσεις, αλλά, όμως, έχει κοινωνικό κόστος –και τα επιστημονικά δεδομένα δεν προσφέρουν καμία άφεση στο επίπεδο της ηθικής ότι έχει βιολογικό έρεισμα. Επιπλέον, με το φόβο του στιγματισμού τα παιδιά οδηγούνται συχνά σε εξαναγκαστικές επιλογές παιχνιδιών που ευθυγραμμίζονται με τις προσδοκίες του κυρίαρχου ανδρισμού και της θηλυκότητας για να γίνουν αποδεκτά, ή στιγματίζονται όταν παίζουν έξω από τις κανονικότητες για το φύλο.

Πες μας συνοπτικά τις βασικές θεματικές ενότητες του βιβλίου

Το βιβλίο αναφέρεται στην αυξανόμενη ανησυχία που υπάρχει διεθνώς τα τελευταία χρόνια για τον έμφυλο διαχωρισμό των παιχνιδιών καθώς αναπαράγει την εσφαλμένη αντίληψη ότι τα αγόρια και τα κορίτσια είναι τελείως διαφορετικά και την ενισχύει προδιαγράφοντας διαφορετικά ενδιαφέροντα, δεξιότητες και κλίσεις σε αγόρια και κορίτσια. Αναλύει πως αυτή η πρώιμη διχοτόμηση των ενδιαφερόντων και των δραστηριοτήτων των αγοριών και των κοριτσιών που γίνεται συχνά και μέσα από το παιχνίδι έχει ως αποτέλεσμα να αποκτούν διαφορετικές εμπειρίες και δεξιότητες, γεγονός που επηρεάζει τη συγκρότηση της έμφυλης ταυτότητάς τους, περιορίζει τις δυνατότητες ολόπλευρης ανάπτυξής τους, τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών στη μάθηση σε πολλούς τομείς του αναλυτικού προγράμματος και στη συνέχεια τις επαγγελματικές τους επιλογές. Υποστηρίζει ότι η ευαισθητοποίηση γονιών, εκπαιδευτικών και καταναλωτών/τριών στο ζήτημα της έμφυλης διχοτόμησης των παιχνιδιών και των επιπτώσεών τους, η ελαχιστοποίηση της αγοράς έμφυλων παιχνιδιών στα παιδιά, η κατάργηση των διαφορετικών ζωνών ‘’για κορίτσια’’ και ‘’για αγόρια’’ στα καταστήματα πώλησης, είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να επιδιωχθούν αλλαγές στην κατασκευή/ανακατασκευή των παιχνιδιών και στο μάρκετινγκ έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα για περισσότερες επιλογές ‘’ουδέτερων ως προς το φύλο’’ και καινοτόμων παιχνιδιών κατάλληλων για όλα τα παιδιά, σε ένα ευρύ φάσμα χρωμάτων και με ποικιλομορφία θεμάτων. Αυτό δεν σημαίνει απλά την κατάργηση του ροζ και του γαλάζιου, ή τη στροφή των παιδιών και σε παιχνίδια που παραδοσιακά δεν συνδέονται με το φύλο τους, αλλά ότι δίνεται το μήνυμα στα παιδιά ότι όλες οι δυνατότητες για παιχνίδι είναι ανοικτές και διαθέσιμες ανεξάρτητα από το φύλο τους και χωρίς τον κίνδυνο του στιγματισμού.

Κούκλες για κορίτσια και αυτοκινητάκια για αγόρια; Μήπως αυτή η πρακτική κρύβει πολλές παγίδες;

Έτσι είναι, υπάρχουν πολλές παγίδες. Είναι εύκολο να επιλέξουμε κούκλες ή κουκλόσπιτα για τα κορίτσια και αεροπλανάκια ή αυτοκινητάκια ή φιγούρες δράσης για τα αγόρια, χωρίς πολύ σκέψη - αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην αγοράζουμε πάντα παιχνίδια σύμφωνα με τα έμφυλα στερεότυπα.

Για παράδειγμα, τα αγόρια συχνά δεν έχουν εμπειρίες με παιχνίδια που δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανατροφής και οικιακής ευθύνης. Τα αγόρια θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις εμπειρίες αυτές και έτσι να προσεγγισθεί περισσότερο στην πράξη η συμφιλίωση της οικογενειακής και εργασιακής ζωής και να αναπτύξουν περισσότερο πολλές συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως συναισθηματική κατανόηση, συναισθηματική έκφραση, ρύθμιση συναισθημάτων, ενσυναίσθηση. Αυτές οι δεξιότητες είναι ζωτικής σημασίας στην ενήλικη ζωή για τη δημιουργία και διατήρηση μακροπρόθεσμης φιλίας και στενής διαπροσωπικής σχέσης, για την κατανόηση και διαχείριση της δυναμικής στο χώρο εργασίας, για να είσαι ένας αποτελεσματικός γονιός και ένας ενημερωμένος και υπεύθυνος πολίτης.

Επίσης, πάρα πολλά ‘’κοριτσίστικα’’ παιχνίδια έχουν σχέση με την ελκυστική εμφάνιση, προωθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς, ενώ, παράλληλα, διδάσκουν στα κορίτσια πόσο σημαντική είναι η εμφάνιση για την κοινωνική αποδοχή. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί επιζήμιο για τη διαμόρφωση των στόχων της ζωής τους και τις μελλοντικές προοπτικές τους, τόσο στην προσωπική, όσο και στην επαγγελματική ζωή.

Πέρα, λοιπόν, από τα διαφορετικά μηνύματα που δίνουν οι διαφορετικοί τύποι παιχνιδιών για τους έμφυλους ρόλους, έχουν και διαφορετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο, στοιχείο που έχει σχέση με τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών στη μάθηση σε πολλούς τομείς του αναλυτικού προγράμματος και στη συνέχεια στις επαγγελματικές τους επιλογές. Για παράδειγμα, αν τα αγοράκια είναι πιο εξοικειωμένα με τις κατασκευές και την τεχνολογία μέσα από το παιχνίδι από πολύ νωρίς, τότε στο σχολείο θα νοιώθουν πιο φιλικά για ορισμένους τομείς του αναλυτικού προγράμματος, θα έχουν περισσότερες δεξιότητες και αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να τα καταφέρουν. Γνωρίζουμε ότι τα αγόρια ενθαρρύνονται να εμπλέκονται σε ενεργητικές δραστηριότητες και κατασκευαστικά παιχνίδια. Τα «αγορίστικα» παιχνίδια παροτρύνουν σε ανακαλύψεις, αναζητήσεις, ανταγωνισμό, κίνηση, επίλυση προβλημάτων. Οι αρχικές εμπειρίες των παιδιών μ' αυτά τα είδη παιχνιδιού μπορεί να διευκολύνουν την ανάπτυξη μαθηματικών, μηχανικών και χωροτακτικών δεξιοτήτων - σημαντικά στοιχεία για την μετέπειτα ανάπτυξη των παιδιών σ' αυτούς τους τομείς του αναλυτικού προγράμματος. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις από πρόσφατες έρευνες ότι τα παιχνίδια με τα οποία παίζουν τα μικρά παιδιά ενδεχόμενα οδηγούν σε επιλογές καριέρας.

Γιατί τα αγόρια στιγματίζονται περισσότερο όταν παίζουν με ένα παιχνίδι ‘’για κορίτσια’’;

Γενικά υπάρχει μεγαλύτερη ανεκτικότητα στην κοριτσίστικη υπέρβαση των ορίων στο παιχνίδι, αλλά και γενικότερα στα ‘’αγοροκόριτσα’’.

Τα αγόρια αποκλείονται πιο συχνά από παιχνίδια που απευθύνονται σε κορίτσια και εδώ ο αποκλεισμός είναι πολύ πιο αυστηρός καθώς υπάρχει μεγαλύτερη πίεση να αρνηθούν όψεις του χαρακτήρα τους που μπορεί να μοιάζουν ‘’κοριτσίστικες’’ σύμφωνα με το πρότυπο του ηγεμονικού ανδρισμού. Πολύ δύσκολα θα αφήσουν οι γονείς ένα αγοράκι να παίξει με μια κούκλα –μωρό, κουκλόσπιτα, είδη οικιακής χρήσης γιατί φοβούνται ότι μπορεί να το επηρεάσει και να διαμορφώσει θηλυπρεπή συμπεριφορά. Και τα αγοράκια, από τη περίοδο που αντιλαμβάνονται σε ποιο φύλο ανήκουν και πόσο σημαντικό είναι αυτό στη κοινωνία μας, εμπλέκονται και αυτά ενεργά στον αγώνα συγκρότησης των ανδρικών τους ‘’ταυτοτήτων’’. Τα αγόρια στιγματίζονται ιδιαίτερα όταν υπερβούν την έμφυλη διχοτόμηση στα παιχνίδια και η συμμόρφωση στις επιταγές του έμφυλου παιχνιδιού γίνεται με την απειλή της ομοφοβίας. Η πίεση για κοινωνική συμμόρφωση στην ανδρική ‘’κανονικότητα’’ που εξισώνεται με τον ηγεμονικό ανδρισμό είναι μεγάλη. Σε πολλές περιπτώσεις δεν αφήνουμε τα αγόρια να βιώσουν την παιδική τους ηλικία μέσα από το παιχνίδι και τα περιορίζουμε σε ένα έμφυλο παιχνίδι, καμιά φορά και με βία.

Υπάρχουν πολλοί γονείς που ενδιαφέρονται να μεγαλώσουν αντι-σεξιστικά τα αγόρια τους και τα αφήσουν ελεύθερα να αναπτύξουν τα ενδιαφέροντά τους παίζοντας με όλα τα παιχνίδια.. Αν και έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια θυμάμαι ακόμα μια έντονη συζήτηση με εκπαιδευτικούς στο Διδασκαλείο ‘’Δημήτρης Γληνός’’ στη Θεσσαλονίκη για το θέμα και την κατάληξή της με μια εκπαιδευτικό να επιχειρηματολογεί σε μια άλλη: «Δεν σε καταλαβαίνω γιατί αποθαρρύνεις το γιό σας να παίζει με κούκλες, κουκλόσπιτα και κουζινικά ή να είναι τρυφερός, στοργικός και να δείχνει την αγάπη του, ενώ ταυτόχρονα εσύ είσαι σε συνεχή διαπραγμάτευση με τον άνδρα σου για τις δουλειές του σπιτιού και τις ευθύνες για το παιδί. Τελικά τι είδους σύντροφος και πατέρας ονειρεύεσαι να γίνει ο γιός σας;».

Πολλοί γονείς ανησυχούν και αναρωτιούνται αν είναι φυσιολογικό που το μικρό αγοράκι τους θέλει να παίζει και με τα παιχνίδια των κοριτσιών. Εσείς τι λέτε;

Είναι γεγονός ότι πολύ λιγότερο αγωνιζόμαστε για την ανατροπή των έμφυλων στερεοτύπων για τα αγόρια σε αντίθεση με αυτά για τα κορίτσια.

Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν πολύ ωραίες αφίσες για το θέμα αυτό στο διαδίκτυο, όπως: «Ξέρετε από τι κινδυνεύουν τα αγόρια αν παίξουν, για παράδειγμα, με κούκλες –μωρά ή κουκλόσπιτα; Να γίνουν …..καλλίτεροι πατέρες αργότερα!». Παίζοντας τα αγόρια, για παράδειγμα, και με κούκλες–μωρά κινδυνεύουν να αποκτήσουν δεξιότητες ζωτικής σημασίας για την επιτυχία στην προσωπική ζωή και στο χώρο της εργασίας, όπως είναι η ενσυναίσθηση, που θεωρείται μια από τις ‘’δεξιότητες κλειδιά’’ για την επαγγελματική επιτυχία στον 21ο αιώνα.

Πολλοί γονείς ανησυχούν αν είναι ‘’φυσιολογικό’’ που το μικρό αγοράκι τους θέλει να παίζει και με τα παιχνίδια των κοριτσιών και αναρωτιούνται αν αυτό σημαίνει ότι είναι σε σύγχιση σχετικά με το φύλο του ή αν αυτό είναι ένδειξη ότι θα γίνει ομοφυλόφιλο όταν μεγαλώσει. Συνήθως αυτές οι ανησυχίες αρχίζουν όταν τα αγοράκια είναι στην προσχολική ηλικία κατά την οποίαν τμήμα της διαδικασίας ανάπτυξής τους είναι ο πειραματισμός με φανταστικούς ρόλους. Παίζοντας με ορισμένα παιχνίδια, ή φορώντας κάτι από τα ρούχα ή τα αξεσουάρ της μαμάς, ή του μπαμπά, ή της αδελφής μπορεί θέλει να μοιάσει στη μαμά, στον μπαμπά, ή σε μια πριγκίπισσα, ένα φανταστικό ήρωα –χωρίς διάκριση φύλου – κάτι που συμβαίνει συχνά και είναι μέσα στη διαδικασία της ανάπτυξης. Αν καθώς μεγαλώνουν περισσότερο τα αγόρια τους αρέσει να παίζουν και με παιχνίδια ‘’για κορίτσια’’, αυτό σημαίνει ότι οι γονείς/εκπαιδευτικοί δεν βάζουν φρένο στη φαντασία των παιδιών και τα αφήνουν ελεύθερα να διαλέξουν τα παιχνίδια που τους αρέσουν χωρίς έμφυλες διαχωριστικές γραμμές. Πάντως, αν ένα αγόρι είναι έξω από την ετεροκανονικότητα όταν μεγαλώσει, αυτό δεν είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι έπαιζε και με κοριτσίστικα παιχνίδια.

Συχνά οι γονείς ισχυρίζονται ότι πιέζουν το παιδί τους –ιδίως το αγόρι - να συμμορφωθεί στις επιταγές του έμφυλου παιχνιδιού γιατί απλά θέλουν να το προστατέψουν από πιθανό εκφοβισμό. Μα με το να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αλλάξουν, στην πράξη μακροπρόθεσμα συντασσόμαστε με αυτούς που τα εκφοβίζουν και όχι με τα παιδιά μας. Βραχυπρόθεσμα μπορεί να προστατέψουμε τα παιδιά, αλλά μακροπρόθεσμα τα διδάσκουμε ότι πιο σημαντικό δεν είναι τι πραγματικά θέλουν ή νοιώθουν, αλλά η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης. Με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε εμείς πηγή οδύνης για τα παιδιά καθώς δεν τα αφήνουμε να εκφρασθούν ελεύθερα.

Συχνά οι γονείς –αλλά και εκπαιδευτικοί - μέσα σε ένα πλαίσιο ομοφοβίας και τρανσφοβίας θεωρούν ότι με την δική τους διαπαιδαγώγηση στον ανδρισμό ή τη θηλυκότητα θα αποτρέψουν τη σεξουαλική διαφορετικότητα. Πάντως παρεμβάσεις των γονιών στο παιχνίδι των παιδιών δεν έχουν αποτρεπτικά αποτελέσματα. Αντίθετα, στερούν από τα παιδιά τη δυνατότητα να μοιραστούν μαζί τους ζητήματα που τα προβληματίζουν, να εκφρασθούν συναισθηματικά, να νοιώσουν αυτοπεποίθηση και ασφάλεια και το πιο σημαντικό τα στερούν αργότερα ένα σύμμαχο σε μια δύσκολη πορεία σε μια κοινωνία που στιγματίζει οτιδήποτε διαφορετικό.

Τι μπορούν να κάνουν γονείς και εκπαιδευτικοί για να μειώσουν τις επιπτώσεις του έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών;

Χρειάζεται να ευαισθητοποιηθούν γονείς και εκπαιδευτικοί για τις επιπτώσεις της έμφυλης διχοτόμησης των παιχνιδιών και να συνειδητοποιήσουν τις επιπτώσεις του έμφυλου μάρκετινγκ στις απόψεις των παιδιών σχετικά με το τι θα πρέπει να τα αρέσει και τι όχι, ή με ποια παιχνίδια θα πρέπει να παίζουν σύμφωνα με το φύλο τους. Ταυτόχρονα πρέπει να ενθαρρυνθούν ώστε να υπάρχει διαθέσιμη στα παιδιά μια ποικιλία παιχνιδιών και να μη δίνεται έμφαση μόνο σε μια κατηγορία.

Για να βελτιστοποιήσουμε την ανάπτυξη όλων των παιδιών θα πρέπει να τα ενθαρρύνουμε να παίζουν με μια ευρεία ποικιλία παιχνιδιών. Έτσι προσφέρουμε στα αγόρια και στα κορίτσια διαφορετικούς τρόπους διασκέδασης και απόλαυσης και ταυτόχρονα δίνουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουν όλες τις εμπειρίες και τις δεξιότητες που θα είναι χρήσιμες για τη ζωή τους.

Σε μια κοινωνία βαθιά διχοτομημένη ως προς το φύλο, όπως είναι η ελληνική, είναι αδύνατον να αποτρέψουμε εντελώς τα παιδιά από τα έμφυλα παιχνίδια. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό μέσω της επικοινωνίας μαζί τους να προσπαθούμε να αποδομούμε τα έμφυλα στερεότυπα που εμπεριέχουν πολλά παιχνίδια και να προτείνουμε εναλλακτικές προτάσεις. Επίσης, μπορούμε παίζοντας με τα παιδιά να τα εξοικειώσουμε και με παιχνίδια που δεν θεωρούνται ‘’κατάλληλα για το φύλο τους’’, όπως, για παράδειγμα να ενθαρρύνουμε τα κορίτσια για να ακολουθήσουν ενδιαφέροντά τους στις φυσικές επιστήμες, στα μαθηματικά, στη μηχανική και στην τεχνολογία.

Αυτό δεν είναι το πρώτο βιβλίο που γράφεις πες μας λίγα λόγια και για τα άλλα

Θα αναφερθώ σε ένα σχετικά πρόσφατο και ένα παλαιότερο που έχουν ιδιαίτερη σημασία για μένα.

Το σχετικά πρόσφατο (2012) ένα είναι λεύκωμα με τίτλο Στην Παιδαγωγική .....Οδοιπορικό Εκδηλώσεων της Παιδαγωγικής Σχολής Α.Π.Θ. (2007-12) και ήταν μια έκδοση στο τέλος της Κοσμητείας μου στην Παιδαγωγική Σχολή στο ΑΠΘ. Πρόκειται για το οδοιπορικό μιας πενταετίας όπου αποτυπώνεται, ως ένα βαθμό, η ζωντανή παρουσία και ο βηματισμός της Παιδαγωγικής Σχολής στο ΑΠΘ. Μπορείτε να δείτε την ηλεκτρονική έκδοση (e-book) στον ιστότοπο της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ στο:http://www.educ.auth.gr/educdrupal/sites/default/files/files/odiporiko_ekdiloseon/index.html#/0

Το παλαιότερο είναι του 1995 με τίτλο Μονογονεϊκές οικογένειες, Πραγματικότητα-Προοπτικές, Κοινωνική πολιτική.“Νέα Σύνορα” Λιβάνη. Tο βιβλίο αυτό ήρθε να καλύψει ένα σημαντικό κενό εκείνη την εποχή και να θέσει τις μονογονεϊκές οικογένειες στο επίκεντρο του δημόσιου λόγου στην Eλλάδα. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε σημείο αναφοράς για πολλούς επιστήμονες, αλλά και ανθρώπους της πράξης, συλλόγους μονογονείκών οικογενειών κ.ά.

Σαν γυναίκα αντιμετώπισες έμφυλο διαχωρισμό και διακρίσεις στον εργασιακό χώρο; Αν ναι, σε ποιες περιπτώσεις συνήθως;

Θα ήταν παράδοξο να μην υπήρχαν τέτοιες καταστάσεις. Καταρχήν, το γεγονός ότι σε ηλικία 27 χρόνων κατέθεσα τη διδακτορική μου διατριβή προς κρίση, ήταν κάτι που ξένισε. Στα 28 ήμουν ήδη στο πανεπιστήμιο που είναι ένας ανδροκρατούμενος οργανισμός –ευτυχώς όμως σε ένα νεοσύστατο και πρωτοπόρο τμήμα γεγονός που με προστάτεψε αρκετά καθώς ως νέα γυναίκα πανεπιστημιακός που ασχολιόμουν και με θέματα φύλου θα κινδύνευα περισσότερο να βρεθώ σε περιθωριακή θέση ή να βιώσω πολλαπλούς αποκλεισμούς κατά τη θητεία μου στο πανεπιστήμιο.

Η έλλειψη δυνατής φεμινιστικής φωνής και η υποεκπροσώπηση των γυναικών στη διοίκηση στο πανεπιστήμιο επιδρά στη διαμόρφωση των εμπειριών των γυναικών πανεπιστημιακών. Δεν είναι τόσο εύκολη η καταγγελία κακών πρακτικών ή σεξιστικών από μια μη ισχυρή θέση. Πολλές γυναίκες πληρώνουν και κόστος σιωπής για την ακαδημαϊκή τους πορεία. Δεν είναι εύκολο να αντιταχθείς δημόσια σε αυτά. Οι γυναίκες πανεπιστημιακοί –ιδιαίτερα σε υψηλές βαθμίδες και σε θέσεις διοίκησης- αποτελούν μειονότητα στο πανεπιστήμιο και δεν νομιμοποιούνται να νοιώθουν «συνιδιοκτήτριες» του χώρου –αν και αλλάζει σταδιακά η εικόνα. Έδωσα και εγώ τη μάχη μου από τη θέση της Κοσμητόρισσας για να αλλάξουν νοοτροπίες και πρακτικές στο πανεπιστήμιο. Για παράδειγμα, είχε προκαλέσει πολλές συζητήσεις η εμμονή μου να υπογράφω ως Κοσμητόρισσα. Αυτό δεν ήταν μια μάχη μόνον για τη χρήση μη σεξιστικής γλώσσας, αλλά και για το νόημα καθώς συμβάλλει στην αποδόμηση των κυρίαρχων στερεότυπων για τις σχέσεις των ανδρών και των γυναικών με τις ηγετικές θέσεις γενικά και ιδιαίτερα στην εκπαιδευτική ιεραρχία.