George Tsitiridis: Οι ζωές των άλλων: Λάμψη και παλιά δαντέλα

Λέξεις: Γιώργος Τσιτιρίδης

Εικόνες: Ελένη Βράκα

Η ιστορία της οικογένειας Πετρίδη και της ιστορικής κατοικίας τους. Μια συνέντευξη της Μαρίκας Ειρήνης Μουρελλού, το γένος Πετρίδη, της γηραιότερης εν ζωή κατοίκου της βίλας Πετρίδη.

Η Βίλλα Πετρίδη άνοιξε για πρώτη φορά στα φετινά Δημήτρια μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης. Η ομαδική έκθεση "Η ομορφιά γεννιέται στο σκοτάδι ΙΙ" που φιλοξενήθηκε εκεί μου έδωσε την ευκαιρία να πάω για να δω επιτέλους πως είναι το σπίτι αυτό που επι χρόνια θαύμαζα. Εκεί συνάντησα την γειτόνισσα μου την Κική η οποία χωρίς να το γνωρίζω ως τότε είναι η κόρη της κυρίας Μαρίκας Ειρήνης Πετρίδη Μουρελλού της γηραιότερης εν ζωή κάτοικο του σπιτιού. Το ραντεβού για καφέ δεν άργησε να κλειστεί.

Στο σπίτι μας υποδέχτηκαν η κυρία Μαρίκα Ειρήνη Μουρελλού το γένος Πετρίδη ετών 95 οι κόρες της Κική και Όλγα και η Νίκη Νικολάου Λιναρά η πρώτη που ασχολήθηκε με την αναπαλαίωση του κτιρίου ως πρόεδρος της Β’ Δημοτικής κοινότητας και μας έδωσε πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Η συζήτηση μας κράτησε πολλές ώρες με διηγήσεις της κυρίας Μαρίκας και παρεμβάσεις από τις κόρες και την κυρία Νικολάου.

Πότε γεννηθήκατε και ποιο το όνομα σας;

Το 1917 και ονομάζομαι Μαρίκα -Ειρήνη τότε το συνηθίζανε να δίνουν δυο ονόματα στα κορίτσια και το δεύτερο να είναι Ειρήνη ή Ελευθερία γιατί είχε τελειώσει ο πόλεμος.

Το σπίτι σας η «Βίλλα Πετρίδη» πότε χτίσθηκε και ποια η ιστορία του;

Το σπίτι χτιζότανε από το 1900 ως το 1910 περίπου από έναν πλούσιο Βούλγαρο που ήταν τόσο σίγουρος ότι θα καταλάβουν οι Βούλγαροι την Θεσσαλονίκη που ήθελε να φέρει εκεί το Βόρις (Μπορίς) υιός του βασιλιά Φερδινάνδο της Βουλγαρίας. Όπως είναι γνωστό ο Ταχσίν Πασάς παρέδωσε την Θεσσαλονίκη στους Έλληνες, στον διάδοχο Κωνσταντίνο. Ο πλούσιος Βούλγαρος τότε έφυγε, εγκατέλειψε το σπίτι χωρίς να πάρει τίποτε και χωρίς να το πουλήσει. Η οικογένεια Πετρίδη , ο πατέρας μου Αναστάσιος ο θείος Σωτήρης και ο εξάδελφός μου Αντώνης το 1917-18 αγόρασαν το σπίτι από τους Βούλγαρους. Το σπίτι όμως ήδη το είχαν κάνει κατάληψη οι γείτονες της οδού Ταντάλου και αργότερα οι πρόσφυγες και εμείς μπήκαμε τελικά το 1929.

Ο μπαμπάς και ο θείος πώς βρέθηκαν στην Θεσσαλονίκη και τη δουλειά κάνανε. Από πού ήρθαν ο Αναστάσης και Σωτήρης;

Η οικογένεια ήταν Βλάχοι από το Κρούσοβο Ο μπαμπάς ήρθε στην Θεσσαλονίκη το 1905 αφού είχε πάει Αυστραλία και Κέϊπ Τάουν. Ο Σωτήρης στο μεταξύ πήγε στην Θεσσαλονίκη και νοίκιασε ένα σπίτι κοντά στην βίλλα και εκεί πήγε και ο πατέρας μου όταν γύρισε. Με τα χρήματα που μαζέψανε αγόρασαν το χάνι Κρούσοβο από έναν Τούρκο. (Σήμερα εκεί είναι χτισμένο το ξενοδοχείο Βεργίνα).

Το σπίτι πως και ενδιαφερθήκαν να το αγοράσουν;

Ο πατέρας έβλεπε τον Βούλγαρο να το φτιάχνει το σπίτι και μάλιστα μας έλεγε ότι είχε φέρει ασβέστη από τη Μασσαλία. Ήταν ωραίο και θέλανε να το πάρουν.

Γιατί το έκανε σε εκείνο το σημείο ο Βούλγαρος;

Γιατί ήταν πάρα πολύ ωραίο σημείο έβλεπε όλη τη θάλασσα και δίπλα ήταν οι κήποι του Μπεχ Tσινάρ με ωραία μαγαζιά.

Στο σπίτι πόσοι ζούσατε;

Στον κάτω όροφο η δική μας οικογένεια η μαμά Όλγα ο μπαμπάς Αναστάσιος εμείς που ήμασταν τρία παιδιά ο Νικόλαος εγώ και ο Γιάννης η κοπέλα που είχαμε και μας βοηθούσε η ψυχοκόρη που λέμε ήταν ορφανή την πήραμε από μικρή να μας βοηθάει στις δουλειές συνηθιζόταν αυτό τα παλιά χρόνια την στηρίξαμε οικονομικά και την αποκαταστήσαμε την παντρέψαμε ήταν και αυτή οικογένεια για εμάς. Εγώ από εκεί βγήκα νύφη 20 ετών όταν παντρεύτηκα τον κύριου Μουρελλό παθολόγο και έμειναν τα αγόρια το ένα παντρεύτηκε μπήκε η νύφη μέσα απέκτησε δυο παιδιά και αυτά ζήσανε εκεί. Στον επάνω όροφο ήταν ο θείος Σωτήρης η Χρυσούλα ο Αντώνης. Ο Αντώνης παντρεύτηκε την Βιργινία η οποία έκανε δυο κορίτσια (την Αθηνά που γνώρισες όταν πήγαμε στο σπίτι) και τη Εριφύλη. Από εκεί βγήκε νύφη η Εριφύλη και η Αθηνά η οποία και απέκτησε το πρώτο της παιδί τον Αντώνη.

Η διαρρύθμιση πως ήταν περιγράψτε το μου το σπίτι;

Εννέα μαρμάρινα σκαλιά. Πρώτο πάτωμα ένα ωραίο μπαλκόνι που εμείς μετά βάλαμε τζαμαρία και το κλείσαμε. Το σπίτι είναι μεσημβρινό και από εκεί μπαίνει ήλιος και καθόμασταν στο μπαλκόνι με την τζαμαρία ήταν υπέροχα ειδικά την άνοιξη. Μπαίναμε στο σαλόνι το οποίο άρχιζε από τη αρχή και έφτανε στο τέλος ήταν μακρύ. Το χωρίσαμε και είχαμε καθιστικό και τραπεζαρία. Ήταν και πολύ μεγάλο και για να ζεσταθεί βοηθούσε πολύ το χώρισμα. Είχε δυο πόρτες το σπίτι από μπροστά ήταν το επίσημο και από τη πίσω πόρτα που ήταν η κουζίνα πιο καθημερινή κατάσταση. Είχε επίσης δύο κρεβατοκάμαρες, σαλόνι , κουζίνα και μπάνιο. Στο δεύτερο όροφο δίπλα στην είσοδο όπως ανεβαίνεις είναι η σοφίτα εκεί έπλενε ο πάνω όροφος και άπλωνε τα ρούχα εμείς είχαμε πλυσταριό κάτω και απλώναμε και κάτω τα ρούχα. Και στον επάνω όροφο η διαρρύθμιση ήταν ίδια ενιαίο το σαλόνι κουζίνα μπάνιο και οι κρεβατοκάμαρες.

Αυλή το σπίτι αυτό γιατί δεν είχε;

Είχε αυλή αλλά από την πίσω μεριά φαίνεται και στις φωτογραφίες. Ακριβώς μπροστά είχε γραμμή του ΟΣΕ και όταν περνούσε το τρένο κουνιόταν το σπίτι. Είχε μια πάρα πολύ ωραία περίφραξη από μασίφ κάγκελα τα οποία όταν νοικιάστηκε από την εταιρία μεταφορών το γκρέμισαν για να φτάνουν πιο κοντά τα φορτηγά και πουλήθηκαν τα κάγκελα. Η περίφραξη δεν ξαναμπήκε στην αναπαλαίωση δεν επιτρεπότανε έγινε ανάπλαση με παγκάκια δέντρα κτλ.

Γύρω από το σπίτι η γειτονία πως ήταν;

Δίπλα ακριβώς ήταν το σχολείο στο οικόπεδο μας ήταν η αυλή του και το κτίριο. Μπροστά είχε ένα ρέμα και δύο γέφυρες για να περνάμε απέναντι. Μπροστά ήταν χωματόδρομος και οι γραμμές του τρένου. Δίπλα όλα τα σπίτια ήταν χαμηλά μένανε και άλλοι συγγενείς , φίλοι. Οι γραμμές του τρένου ήταν η αμαξοστοιχία από την Κωνσταντινούπολη που σταματούσε εκεί. Ύστερα δεν ξέρω τι έγινε αλλά την σταμάτησαν και τη γραμμή την εκμεταλλεύτηκαν οι υπάλληλοι του σιδηροδρομικού σταθμού που είχαν εκεί κοντά τα γραφεία τους και ερχότανε από τα σπίτια τους εκεί με το τρένο. Η περιοχή είχε πολλούς εβραίους, όλοι μαζί ήμασταν μια παρέα , κάποιους τους πήρανε στον πόλεμο αρκετοί γυρίσανε. Αυτό το σπίτι μόνο ξεχώριζε στην γειτονιά παρόμοιο του δεν υπήρχε.

Κακόφημη δεν ήταν η περιοχή με οίκους ανοχής κτλ αυτό για το οποίο είναι γνωστός ο Bαρδάρης;

Όχι αυτά έγιναν πολύ μεταγενέστερα πολύ μετά το 70 τότε οι οίκοι ανοχής ήταν στην οδό Ειρήνης η περιβόητη μπάρα ο πάνω βαρδάρης. Μετά που αναπτύχθηκε το εμπόριο άλλαξε η περιοχή.

Το σπίτι το επιτάξανε δυο φορές μια φορά οι Ιταλοί και μια οι Γερμανοί σας βγάλανε για να μπούνε αυτοί μέσα;

Είχαμε ήδη φύγει εμείς γιατί φοβόμασταν τους βομβαρδισμούς και είχαμε πάει στο Ασβεστοχώρι και καθίσαμε. Το αφήσαμε ακριβώς όπως ήτανε. Οι Ιταλοί το επέταξαν πρώτοι και μετά μπήκανε οι Γερμανοί.

Πως το αφήσανε πήρανε πράγματα από μέσα;

Δεν πειράξανε τίποτα οι Ιταλοί. Οι γερμανοί πείραξαν το πιάνο και τις παρτιτούρες.

Μετά το πόλεμο τι έγινε ;

Μετά την απελευθέρωση επέστρεψαν στο σπίτι η μαμά ο μπαμπάς τα αγόρια που ήταν τότε στο πόλεμο και γυρίσανε. Στον επάνω όροφο τα εγγόνια του θείου Σωτήρη.

Πως περνούσε η ζωή μέσα στο σπίτι;

Η κοινωνική ζωή ήταν πολύ έντονη μέσα στο σόι. Είχαμε κοινωνικές σχέσεις κρατούσαμε τις γιορτές με πολύ έντονο τρόπο. Σε κάθε ονομαστική εορτή είχε τραπέζι και συγκεντρώσεις στο σπίτι. Την τελευταία Κυριακή της αποκριάς έπρεπε να περάσει όλο το σοι και να χαιρετήσει την αρχηγό της δυναστείας την Όλγα Πετρίδου τη μαμά για να ζητήσουν άφεση αμαρτιών, την φιλούσαν το χέρι και μετά ξεκινούσε η νηστεία για 50 μέρες. Η μητέρα μου η Όλγα είχε συγκέντρωση κάθε πρώτη Τρίτη του μήνα στο σπίτι με τις γυναίκες μαζευόντουσαν πίνανε καφέ ανταλλάσανε τις κοινωνικές ενημερώσεις και τα νέα της οικογενείας. Κάποια άλλη ξαδέλφη θα είχε μια άλλη μέρα στο δικό της σπίτι.

Οι άντρες δεν μαζευόντουσαν;

Οι άντρες δεν είχαν χρόνο δούλευαν ασταμάτητα οι γυναίκες δεν δουλεύαμε έξω ήμασταν υπεύθυνες για το νοικοκυριό.

Το σπίτι πότε και γιατί το εγκαταλείψατε τελικά;

Περίπου αρχές του 1970 -1972 το αφήσαμε γιατί το διεκδικούσε ο δήμος ήθελε να το απαλλοτριώσει για την διάνοιξη της οδού Καζαντζάκη και να γίνει στο σημείο εκείνο πλατεία. Όταν έγινε υπουργός η Μελίνα έκανε το νόμο για τα διατηρητέα και το σπίτι σώθηκε. Να λέμε την αλήθεια η Μελίνα έσωσε το σπίτι και πολλά ακόμα μ αυτό το νόμο. Πριν από αυτό βέβαια το σπίτι ρήμαζε ήθελε συντήρηση δεν μπορούσε να συντηρηθεί εύκολα, να ζεσταθεί. Οι τελευταίοι που έμειναν εκεί ήταν ο αδελφός μου Νίκος η Ειρήνη με τα παιδιά τον Ανάσταση και το Δημήτρη πήγανε και μείνανε επάνω για καλύτερα και το κάτω νοικιάστηκε στην μεταφορική εταιρία. Πριν από αυτήν νοικιάστηκε σε μια οικογένεια και σε μια άλλη. Μετά το πήρε ο δήμος και ήταν για πάνω από 20 χρόνια εγκαταλελειμμένο δεν υπήρχαν χρήματα για να γίνει. Ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας "Θεσσαλονίκη '97" το συμπεριέλαβε σε πρόγραμμα βελτίωσης, αλλά δεν έγινε τελικά τότε η συντήρησή του.

Τι αλλαγές υπέστη το σπίτι στην διάρκεια της ιστορίας του; Τώρα όπως είναι ένα κοντά στην μορφή που είχε τότε;

Ναι είναι πολύ κοντά ακριβώς όπως ήταν. Το σπίτι αυτοί που μπαίνανε κατά καιρούς το βάφανε και το ξαναβάφανε κατά την συντήρηση ξύσανε όλο αυτό το σοβά και αποκαλύφθηκαν εκείνες οι όμορφες ζωγραφιές με τα λουλούδια. Με το σεισμό του του ‘78 δεν έπαθε ούτε μια ρωγμή μόνο τα γύψινα διακοσμητικά πέσανε μπροστά από τη πόρτα είχε κοπέλες κεφάλια από κοπέλες ολόκληρη σειρά αυτά πέσανε και δεν υπάρχουν πια. Επίσης επι χούντας είχε περάσει η επιτροπή και επειδή τότε το σπίτι είχε τα λιοντάρια με τους γάντζους τους κρίκους μας ζήτησαν να τα γκρεμίσουμε να τα χαλάσουμε γιατί θα περνούσε από εκεί ο Παπαδόπουλος και δεν μπορούσε να έχει τα σήματα της βουλγάρικης δυναστείας που ήταν οι εχθροί μας. Αυτά τα σύμβολα τα είχε κάνει ο βούλγαρος τότε περιμένοντας ότι εκεί θα πάει ο βασιλιάς τους. Στα σημεία που είχαν καταστραφεί φτιάχτηκαν καλούπια και προστέθηκαν τα λιοντάρια με τους κρίκους και πάλι. Έχουν κανονικά αποκατασταθεί. Όταν είχαν νοικιάσει το σπίτι στη μεταφορική είχαν χαλάσει την περίφραξη γύρω γύρω και τη τζαμαρία το διαχωριστικό για να μπορούν να μπαίνουν πιο εύκολα τα αυτοκίνητα και να κάνουν την δουλειά τους. το διαχωριστικό στην μορφή που είναι τώρα δεν υπάρχει όπως επίσης και οι τζαμαρίες στα μπαλκόνια.

Είστε χαρούμενοι που διασώθηκε και το όνομα και το σπίτι σας;

(κόρες Όλγα- Κική)

Ναι μόνο χαρούμενοι είμαστε; Η μαμά δεν έχει πάει ακόμα να το δει θέλει πάρα πολύ να πάει αλλά δυσκολεύεται στο περπάτημα γ αυτό περιμένουμε να γίνει το ασανσέρ και θα την πάμε.